نسب شریف
پدر بزرگوار امام زاده حمزه (ع) ، امام موسی کاظم (ع) ، هفتمین امام شیعیان است . حضرت امام موسی کاظم (ع) در روز یکشنبه هفتم ماه صفر الخیر سال ۱۲۸ ه.ق در ابواء ( محلی بین مکه و مدینه ) از مادری به نام حمیده بربریه با اندلسیه ، که به فرموده پدر بزرگوارش امام جعفر صادق (ع) زنی پاک و منزه از هر پلیدی بود ، متولد شد . آن حضرت در بیستم شوال سال ۱۷۹ ه.ق به دستور هارون الرشید ، پنجمین خلیفه عباسی ، در حال نماز در مسجد النبّی (ع) دستگیر و روانه زندان گشت و سرانجام در روز جمعه بیست و چهارم یا بیست و پنجم ماه رجب سال ۱۸۳ ه.ق توسط سندی بن شاهک یهودی در سن ۵۵ سالگی به شهادت رسید ودر قبرستان قریش در غرب بغداد ، که بعدها به شهر « کاظمین » شهرت یافت مدفون گردید
مادر امامزاده حمزه (ع) بنا بر قول مؤلف کتاب منتخب التواریخ ، امّ احمد بود که بنابر این حضرت امامزاده حمزه (ع) برادر حضرت احمد بن موسی (ع) ملقّب به شاه چراغ و محمّد عابد (ع) می باشد
درباره امّ احمد نوشته اند که وی از زنان محترمه و صالحه زمان خود بود ، و امام موسی کاظم (ع) عنایتی خاص به او مبذول می داشت و مورد اعتماد و اطمینان امام هفتم بود، تا جایی که او را یکی از اوصیای خود به حساب آورده است
زمانی که امام موسی بن جعفر (ع) عازم بغداد بود ، ودایع امامت را به امّ احمد سپرده و فرمود : برای هیچ کس بازگو مکن ! هر گاه کسی آمد و آن را مطالبه کرد ، تحویل بده و بدان که من شهید شده ام و کسی این امانات را از تو بخواهد وصیّ و جانشین من است و اوست امام واجب الاطاعه که بر تو و همه لازم است از او اطاعت نمایند
روزی که هارون الرشید ، حضرت امام موسی کاظم (ع) را در بغداد شهید کرد ، امام رضا (ع) نزد « امّ احمد » آمد و فرمود : اماناتی را که پدرم هنگام رفتن به شما سپرد بیاوردید ! امّ احمد پرسید  آیا پدرت امام موسی کاظم (ع) به شهادت رسیدند ؟
امام رضا (ع) فرمود : بلی . الان از دفن پدرم می آیم ، امانات را به من بسپار که منم خلیفه و جانشین پدرم امام موسی بن جعفر (ع) و امام بر جن و انس
امّ احمد ، با شنیدن این خبر شروع به گریه نمود و با صدای بلند شیون می کرد و بعد از تسکین یافتن ، امانات امام موسی کاظم (ع) را تحویل امام رضا (ع) داد و با امام رضا (ع) به امامت بیعت نمود

تاریخ تولد و وفات حمزة بن امام موسی

از تاریخ تولد و وفات یا شهادت حضرت امامزاده حمزة بن موسی (ع) اطلّاع دقیقی در دست نیست ، و در مصادر ترجمه او از این موضوع ذکری به میان نیامده و علما و مورخان تحقیقی در این خصوص انجام نداده اند . ما با بررسی و تحقیقات فراوان از کتب معتبره به این نتیجه رسیده ایم که وی حدوداً در سال ۲۰۴ ه.ق وفات یافت یا به شهادت نایل شد ؛ چرا که اکثر علمای رجال و مورّخان تاریخ ورود ایشان به ایران و وفات آن حضرت را بین سالهای ۲۰۱ الی ۲۰۴ هجری ثبت نموده اند ، و با دلایلی می توان گفت که آن حضرت در سال ۲۰۴ ه.ق به شهادت یا به مرگ طبیعی از دنیا رفته است
علّامه سید محسن امین رحمة الله علیه در کتاب ارزشمند اعیان الشیعه به نقل از بحار الانوار می نویسد :  حمزة بن موسی (ع) در خدمت برادرش امام علی بن موسی الرضا (ع) عازم خراسان بود ، و همواره در خدمت برادر بود و در رفع حوایج امام می کوشید . چون به سوسمر ( یکی از قراء که معلوم ننموده در کجا واقع است ) رسیدند . عده ای از عمّال مأمون بر آنان حمله کردند و او را کشتند و برادرش امام رضا (ع) در باغی او را دفن کرد
این مطلب را مؤلفان کتاب های مشاهد العترة الطاهره و روضات الجنات و حیاة الامام موسی بن جعفر (ع) هم نقل نموده اند ، که باید مجعول بودن آن را پذیرفت . اجمالاً باید گفت : هیچ یک از مورّخان همراه بودن امامزاده حمزه (ع) با امام رضا (ع) را در کتابشان ذکر ننموده اند . اما می توان گفت که چون حضرت امام رضا (ع) در سال ۲۰۱ ه.ق به جهت ولایت عهدی مامون از مدینه عازم خراسان بود ، لذا نامه ای به سادات و امام زادگان نوشت و از آنان خواست که به ایران مهاجرت نمایند ، لذا دسته دسته سادات از مدینه عازم ایران شدند که من جمله آنها حضرت فاطمه معصومه (ع) و حضرت احمد بن موسی (ع) معروف به شاه چراغ هستند که با کاروانی از سادات به ایران مهاجرت کردند
از این رو ، به احتمال قوی چون حضرت امام زاده حمزه (ع) با احمد بن موسی (ع) برادر ابوینی بوده است . همراه برادر خود به دیدار امام رضا (ع) شتافت ، ولی مورّخان اشتباهاً شهادت حمزه (ع) را ، در سفر به همراه امام رضا (ع) دانسته اند در حالی که باید این گونه تصحیح گردد که حضرت حمزه در سفر به همراه احمد بن موسی (ع) به شهادت رسید ؛ زیرا همین که ورود کاروان شاهچراغ به گوش مأمون رسید ، اساس حکومت خود را در خطر دید ، لذا فوراً بعد از به شهادت رساندن امام رضا (ع) دستور قتل عام سادات و امام زادگان (ع) را به عمّال خود صادر کرد
حضرت احمد بن موسی با برادر خود امامزاده حمزه و علاء الدین حسین (ع) و دیگر سادات ، که قصد خراسان و دیدار امام رضا (ع) را داشتند ، با سپاه قتلغ خان ، حاکم شیراز مواجه شدند ، و چون یاران احمد بن موسی (ع) آمادگی برای نبرد نداشتند و بعضاً مجروح و زخمی شده بودند ، از معرکه گریخته و خود احمد بن موسی (ع) به شهادت نایل آمد
در این میان ، می توان چنین ادّعا کرد که امام زاده حمزه (ع) در این جهاد زخمی شده و به شهر ری گریخت که در آن جا به دست عمّال مأمون شناسایی و به قتل رسید یا این که با همان زخم از دار دنیا رفت
مؤید قول ما نکات زیر است

پس از آن که ثابت گردید حضرت امام زاده حمزه (ع) بین سال های ۲۰۳ یا ۲۰۴ هجری به شهادت رسیده است ، این نکته نیز لازم است که چون شاهچراغ از حضرت امام رضا (ع) از لحاظ سنی بزرگتر بوده ، و از طرفی تولد امام علی بن موسی الرضا (ع) به اتفاق موّرخان در سنه ۱۴۸ ه.ق بود ، وجناب حمزه (ع) هم برادر ابوینی شاهچراغ می باشد ، پس می توان احتمال داد که وی در سال ۱۵۱ از هجرت رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم متولد شده و در سال ۲۰۳ یا ۲۰۴ ه.ق یعنی در سن ۵۳ سالگی به شهادت رسیده است – والله العالم

تعداد فرزندان امامزاده حمزه (ع) و اعقاب آن حضرت

برای حمزه بن موسی (ع) سه پسر به نام های ، حمزة بن حمزه ، قاسم بن حمزه و علی بن حمزه ثبت نموده اند . علی بن حمزه بدون فرزند از دنیا رفت و در شیراز در باب اسطخر مدفون گردید و قبرش مزار مردم و دوستداران اهل بیت عصمت و طهارت (ع) می باشد . لذا اعقاب حمزة بن موسی (ع) که دربلاد عجم بسیارند از نسل قاسم و حمزه می باشند
امام حمزة بن حمزه مادرش امّ ولد بود و خود او در خراسان پیشوا و مقدم بود . از او نوادگان اندکی باقی مانده است که بعضی از آنها در بلخ می باشند و اعقاب او از یک فرزندش به نام علی بن حمزة بن حمزه است
در همین رابطه مؤلف کتاب سراج الانساب می نویسد که ، نسل حمزة بن حمزه به غایت اندک است و حقیقت حال اولاد او چنان که باید معلوم نیست
اما قاسم بن حمزه که مادر او هم امّ ولد بود . او را قاسم اعرابی می نامیدند و نسلش از محمّد اعرابی است
از محمد اعرابی بنا به نقل از فخر رازی شش فرزند به جا ماند که عبارتند از
احمدابوعلی الاسود ، که نقیب طوس بود

عبد الله ابو محمد جرجانی ، ملّقب به ابی زینب

موسی ، که اعقابش در طبرستان هستند

قاسم اعقابش در هرات می باشند

عباس سیاه ، که در طبرستان می زیست

علی ، که در هرات زندگی می کرد
مرحوم علّامه نسابه عباس فیض رحمة الله در کتاب بدر فروزان می فرماید : اعقاب قاسم بن حمزه تنها از سه فرزندش به نام های محمّد ، علی و احمد می باشد
به هر حال نسل احمد بن محمد الاعرابی بن قاسم بن حمزه ، از چند پسر است که من جمله ایشان ، ابو محمّد اسماعیل ، جدّ شاهان صفوی می باشد

کیفیت زیارت حضرت امام زاده حمزه بن موسی (ع)

محدث قمی رحمة الله درباره زیارت وی می نویسد : « همان زیارتی را که برای حضرت عبدالعظیم (ع) خوانده می شود ، برای امام زاده حمزه (ع) هم می توان خواند منتهی با آوردن عبارت {السلام علیک یا ابا القاسم } به جای نام حضرت عبد العظیم (ع) اسم امام زاده حمزه (ع) آورده می شود و آنگاه به نیّت این امام زاده ، زیارت نامه را می توان قرائت نمود

بقعه و بارگاه امام زاده حمزه

دقیقاً نمی توان معلوم کرد که از چه زمانی برای مرقد مطهّر امامزاده حمزه (ع) ، گنبد و حرم و ضریح بنیان نموده اند ولی مسلم این است که حضرت عبد العظیم (ع) در زمان اقامت خود در شهرری ، روزها به زیارت قبری که فعلاً در مقابل قبر اوست می آمد و می فرمود : « هذا قبر رجل من ولد موسی بن جعفر (ع) ؛ این قبر مردی از فرزندان امام موسی بن جعفر (ع) است . » اولین کسی که مکان این قبر منوّر را زیارت و معرفی نمود جناب سید الکریم حضرت عبد العظیم (ع) بوده و بعدها اهالی متدّین و مشتاق به خاندان اهل بیت (ع) به زیارت وی مشرف شدند ، تا این که اولین بار سلاطین صفویه که از اولاد او بوده اند ، در ایام سلطنت خود به آن قبر ، توجه جدی نمودند
در همین رابطه ، مرحوم دکتر محمد تقی مصطفوی در کتاب آثار تاریخی طهران می نویسد
« بقعه امام زاده حمزه (ع) مشتمل بر حرمی به اندازه تقریبی و هئیت حرم حضرت عبد العظیم (ع) است و همانند آن مزیّن به آیینه کاری و دارای ضریح نقره ای از اواسط دوره قاجاریه و صندوق چوبی تازه ساز می باشد . و ایوان بزرگ شرقی و مسجد بالای سر ( در جانب غربی آن ) در جنوب غربی آستانه حضرت عبد العظیم (ع) واقع است که به نظر می رسد از ابنیه دوران شاه طهماسب صفوی باشد

زیارتنامه امامزاده حمزه

بِسْمِ الله الرَّحْمِن الرَّحیم
اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَابْنَ خاتَمِ الاَنْبِیاءِ ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَابْنَ وَلِیِّ الاَوْلِیاءِ ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَابْنَ بَتُولِ الْعَذراءِ ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَابْنَ شافِعِ یَوْمِ الحِسابِ یَابْنَ الاَئِمَّةِ الاَطْیابِ ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَابْنَ الطّاهِرینَ الاَنْجابِ ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَابْنَ بابِ الحَوائِجِ یَابْنَ صاحِبِ الْمَقاماتِ وَ الْمَعارِجِ ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یَابْنَ النَّبَاءِ الْعَظیمِ یَابْنَ الْکاظِمِ الْکَظیمِ یا مَنْ زارَهُ سَیِّدُنا عَبْدُ العَظیمِ ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا اَخَا الرِّضَا الْغَریبِ یا حَبیبَ بْنَ الْحَبیبِ یا ذَاالنَّسَبِ الْحَسیبِ ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا سَیِّدی وَ مَوْلایَ یا حَمْزَةَ بْنَ موسَی الْکاظِمِ یَابْنَ الاَطْیابِ وَ الْاَعاظِمِ یا سُلالَةَ الْاَفاخِمِ یَابْنَ السّاداتِ المُکَرَّمینَ یَابْنَ الاَئِمَّةِ الْمُنْتَجَبینَ یَابْنَ آلِ طه وَ یس یَابْنَ وَلِیِّ اللهِ وَ یا اَخَ ولِیِّ اللهِ وَ یا عَمَّ وَلِیِّ اللهِ اَیُّهَا الشّافِعُ وَ ابْنَ الشّافِعِ اَشهَدُ اَنَّکَ ابْنُ الْاِمامِ وَاَخُ الْاِمامِ وَ مِنْ ذُرِّیَّةِ اَئِمَّةِ الْکِرامِ وَ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ وَ عَلی آبائِکَ الطّاهِرینَ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ